Periodontoloji, dişleri çevreleyen yumuşak (periodontal ligament, diş eti) ve sert dokuların (kemik, sement) yapısını, bu dokularda meydana gelen hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisini inceleyen diş hekimliği dalıdır.
Dişler, içinde bulundukları alveoler çıkıntı olarak adlandırılan kemiğe direkt olarak bağlanmazlar. Dişlerle kemik arasında, liflerden oluşan, periodontal ligament olarak adlandırdığımız doku bulunur. Periodontal ligament, dişler üzerine gelen kuvvetin çene kemiğine yumuşatılarak iletilmesini sağlar. Bu yapıların üzeri ise diş eti ile kaplıdır. İşte dişin etrafındaki bu dokular periodontal dokular olarak adlandırılır ve periodontolojinin kapsamını oluşturur.
Sağlıklı diş etleri soluk pembe renktedir, mattır ve sıkı kıvamlıdır. Diş eti, boyun bölgesinde dişi bir yaka gibi sarar, diş ile birleştiği yerde bıçak sırtı şeklinde sonlanır. Diş ile diş eti arasında yaklaşık 1-1.5 mm lik bir aralık bulunur. Bu aralık diş eti oluğu olarak adlandırılır. Periodontal hastalıklar işte bu diş eti oluğundan kaynağını alır. Sağlıklı diş etleri fırçalama sırasında kanamaz.
Diş etleri ağzımızın ve dişlerimizin altyapısını oluşturur. Nasıl ki sağlam bir yapı için sağlam bir temele ihtiyaç varsa; dişlerimiz veya üzerine yapılacak protetik restorasyonların da sağlıklı olabilmesi için sağlıklı dişetlerine ihtiyaç vardır.
Diş etleri ağzımızın ve dişlerimizin altyapısını oluşturur. Nasıl ki sağlam bir yapı için sağlam bir temele ihtiyaç varsa; dişlerimiz veya üzerine yapılacak protetik restorasyonların da sağlıklı olabilmesi için sağlıklı diş etlerine ihtiyaç vardır.
Diş Eti Hastalıkları
Diş eti hastalıkları, dişlerinizi saran periodontal dokularda meydana gelen, kronik, bakteriyel enfeksiyonlardır, bakteri plağının diş etinizde enflamasyon oluşturması ile başlarlar. Çok ileri aşamalara gelmediği sürece ağrıya neden olmazlar. Diş eti hastalıkları ciddi enfeksiyonlar olup, çok uzun yıllar boyunca ağızda kayda değer bir belirti vermeksizin ilerleyebilir ve tedavi edilmedikleri takdirde, çürük olmayan sağlıklı dişlerin bile destek doku kaybı sebebiyle, sallanarak düşmesine neden olabilir. Diş eti hastalıkları bir veya birden fazla dişi birlikte veya ayrı ayrı etkileyebilir.
Diş etindeki hastalığın biraz ilerlemesi ile gingivitis olarak adlandırılan aşamaya gelinir. Gingivitis aşamasında diş etlerinde iltihap mevcuttur, ancak iltihap henüz dişi destekleyen kemiğe geçmemiştir.
Gingivitiste,
- Diş etlerinde fırçalarken kanama mevcuttur.
- Diş etleri kırmızı ve şiştir, konturları bozulmuştur ve yüzeyi parlaktır.
- Ağrı yoktur.
Eğer diş eti hastalığı bu aşamada tedavi edilmezse, bir sonraki aşama olan periodontitise dönüşür. Periodontitiste, iltihap dişetinden sonra periodontal ligament ve diş destek kemiğine geçmiştir. Diş ile diş eti arasındaki diş eti oluğu, iltihap nedeniyle derinleşerek periodontal cebe dönüşür. Periodontal cep varlığı diş eti hastalığının ilerlemesini kolaylaştırır.
Periodontitiste,
- Diş etlerinde fırçalarken veya kendiliğinden kanama mevcuttur.
- Diş etleri kırmızı ve şiştir, konturları bozulmuştur ve yüzeyi parlaktır.
- Ağızda kötü koku ve tat mevcuttur.
- Diş etindeki hastalık ilerledikçe diş eti çekilmeleri meydana gelir.
- Diş eti çekilmesi sonucu, dişlerin hassas olan kök yüzeyi açığa çıktığı için, sıcak ve soğuğa karşı hassasiyet meydana gelebilir.
Diş eti hastalığı tedavi edilmedikçe gelişimini devam ettirir. Dişler sallanmaya ve giderek birbirinden uzaklaşmaya başlar, dişler arasındaki aralıklar giderek artar.
Eğer bu aşamada diş eti hastalığı tedavi edilmezse dişlerinizi kaybedebilirsiniz.
Diş Eti Hastalıklarının Tedavisi
Diş eti hastalıklarının erken döneminde – gingivitis safhasında, tedavi, dişler üzerindeki diş taşı ve bakteri plağının temizlenmesini ve kök yüzeyinin düzleştirilmesini kapsar. Diş taşları ve plak ortadan kaldırıldığında, diş eti hastalığına sebep olan bakteriler de ortamdan uzaklaştırılmış olur. Bu diş eti tedavisi, genellikle iltihabın ortadan kalkması ve diş etinin dişe tekrar yapışması için yeterli olmaktadır. Ayrıca, hastanın iltihaba neden olan bakteri plağının kontrolü yani ağız hijyeninin sağlanması konusunda hekim tarafından bilgilendirilmesi gerekir.
Diş eti hastalığı periodontitis safhasına ulaşmışsa, tedavideki amaç, periodontal ceplerdeki diş taşlarını temizlemek, periodontal cebin ortadan kalkmasını sağlamak, diş etinin dişe yapışmasını sağlamak için düzgün bir kök yüzeyi oluşturmak ve daha kolay temizlenebilir bir diş eti formu elde etmektir. Diş eti tedavisi sonrasında hastaların düzenli olarak kontrol edilmesi, oluşan diş taşları ve plağın ortadan kaldırılması gerekir. Ancak periodontal tedavide esas görev hastaya düşmektedir. Diş eti tedavisi sonucunda elde edilen sağlığın idamesi için, kişinin ağız bakım işlemlerini etkin bir şekilde sürdürmesi gerekmektedir.
Diş Taşı Temizliği Ve Kök Yüzeyi Düzleştirme Nedir?: Diş eti hastalıklarının tedavileri arasındaki en yaygın ve koruyucu yöntemdir. Diş taşı temizliğinde tartar ve plak olarak da adlandırılan diş taşları uzaklaştırılır. Plak yapışkan bir maddedir ve büyük çoğunluğu bakterilerden oluşur. Plağın zaman içinde sertleşmesi ile diş taşları oluşur. Plak ve diş taşları diş yüzeyine, özellikle de diş eti sınırının altında bulunan kök yüzeyine tutunurlar. Plak pürüzlü yüzeye tutunma eğiliminde olduğundan kök yüzeylerinin düzleştirilmesi gerekir. Bu işlemde tüm diş taşları temizlenir ve kök yüzeyi üzerindeki düzensizlikler giderilir.
Nasıl Uygulanır?: Diş taşı temizliği ve kök yüzeyi düzleştirmede ultrasonik aletler ve el aletleri kullanılır. Ultrasonik aletler hava basıncı ya da elektrik ile çalışırlar. İki bileşenleri vardır. Birincisi nispeten keskin olmayan metal bir uçtur. Bu uç yüksek frekansta titreşir ve diş üzerindeki plak ve diş taşlarını yüzeyden uzaklaştırır. İkinci bileşen, su ile yıkama sistemidir ki metal ucun çalışırken soğuması ve dişten çıkan artıkların uzaklaştırılmasına yardım eder. El aletleri keskin kenarlara sahiptir ve bu kenarlar dişe yaslanarak diş yüzeyindeki diş taşları uzaklaştırılır. Bu el aletlerine scaler ve küret adları verilir. Farklı dişler ve aynı dişin farklı yüzeyleri için çeşitli şekil ve büyüklükte olup, motorlu aletler değildirler.
Öncelikle geniş plak ve diş taşları dişin kuron ve kök yüzeyinden ultrasonik aletler ile uzaklaştırılır. El aletleri kalan tüm materyalin uzaklaştırılması ve kök yüzeylerinin düzleştirilmesi için kullanılır. Diş hekimi dişeti sınırı altında çalışıyorken, plak ya da diş taşlarını göremez. Ancak, kök yüzeyinin pürüzlülüğü onu yönlendirir.
Diş eti hatalığının erken dönemlerinde (gingivitis) ya da daha ileri diş eti hastalığının ağzın bir bölümünde lokalize olduğu durumlarda (lokalize periodontitis) diş taşı temizliği ve kök yüzeyi düzleştirme genellikle tek bir randevuda bitirilir. Hastada periodontitis mevcutsa, tek çenenin bir yarısı tek randevuda tedavi edilir. Bu nedenle tedavi dört seansta tamamlanır. Tedavi sonrası genelde hastaların kontrol randevusuna gelmeleri istenir.
Gingivektomi ve Gingivoplasti Nedir?: Gingivektomi, diş eti dokusunun cerrahi olarak uzaklaştırılması işlemidir. Gingivoplasti ise diş çevresindeki sağlıklı diş eti dokularının şekillendirilmesidir.
Uygulama Nasıl Yapılır?: Gingivektomi ve gingivoplastiler genellikle el aletleri ile yapılır. Ama aynı zamanda elektro cerrahi aletleri, lazer ve/veya döner aletler ile de yapılabilmektedir. Açılı kenarları olan özel aletler diş çevresine ulaşabilmek için kullanılır.
Dişetlerinin uyuşturulması için lokal anestezi yapılır. Gingivektomi birkaç dakika sürebileceği gibi bir saat de sürebilir. Sürenin uzunluğu kaldırılacak doku miktarına bağlıdır. Gingivoplastiler ise birkaç dakika sürmektedir.
Yumuşak Doku Greftleri
Diş eti hastalığı (periodontal hastalık), fiziksel travma ( sert kıllı diş fırçası ile çok sert ya da çok sık diş fırçalama), dişlerin pozisyonu ve yaşlanma nedeni ile dişeti çekilmeleri görülebilir. Dişeti çekilmesi ciddi boyutta ise diş köklerinin bir kısmı açığa çıkabilir. Bu durum sıcak-soğuk hassasiyeti yapabildiği gibi, kök çürüklerine de neden olabilir. Aynı zamanda görüntü açısından da problem yaratabilir.
Yumuşak doku greftlerinde, ileride oluşabilecek çekilmeler önlemek için daha fazla dişeti dokusu bu bölgelere eklenir. Bu işlemin yardımı ile ortaya çıkmış olan kök yüzeyi örtülür ve hassasiyet durdurulur. Aynı zamanda dişin görünümü de iyileştirilir.
Diş eti Flep Cerrahisi Nedir?
Diş eti flep cerrahisinde diş etleri dişlerden ayrılarak geçici olarak ayrılır. Böylece diş hekimi diş kökünü ve kemiği görebilir.
Uygulama Nasıl Yapılır?: Bölge öncelikle lokal anestezi ile uyuşturulur. Diş etleri bir el alet yardımı ile dişlerden ayrılır. Böylece hekim köklere ve dişi destekleyen kemik dokusuna direkt olarak ulaşabilir. Sonra enfekte dokular dişler arasından ve kemikteki deliklerden (defektler) uzaklaştırılır. Diş taşı temizliği ve kök yüzeyi düzleştirme işlemleri uygulanır. Kemikte defektler mevcutsa, kemikler yeniden şekillendirilerek düzeltilebilirler. Bu işlem sırasında kemik köşeleri, Er:YAG lazer ya da döner aletler kullanılarak yumuşatılabilir. Bu işlemlerden sonra, diş etleri yeniden dişler üzerindeki yerlerine yerleştirilerek dikişler ile sabitlenir.